خودشناسی و خودآگاهی

خودآگاهی  به معنای آگاهی و اشراف کامل نسبت به خویشتن می باشد،اگر از آنچه در درونمان رخ می دهد آگاه نباشیم، پاسخ هایمان احتمالا پاسخ های مناسبی به محیط و اطرافیان نخواهد بود.

 به عنوان مثال اگر روز خود را با تجربه ای ناخوشایند آغاز کرده باشید این تجربه می تواند شما را کج خلق و نامطبوع کند، ممکن است خودتان هم از چنین چیزی آگاه نباشید، وقتی بالاخره کسی شما را متوجه عصبانیت و کج خلقیتان می کند، حیرت زده از حال خود آگاه می شوید. 

خودشناسی به معنای چرایی احوال و چرایی رفتار می باشد، یعنی من  از احساسات خود شامل غم،نگرانی، بیحوصلگی،ترس،خشم و… آگاه باشم و با خودشناسی بتوانم  چرایی احوالات خودم را شناسایی و در نهایت بتوانم از حال بد به حال خوب تغییر وضعیت دهم.

همچنین با خودشناسی چرایی رفتار  خودم در ارتباط با دیگران مبنی بر عصبانیت، نفرت، شک، کینه ،دشمنی، شک و سوظن را تشخیص دهم و بتوانم احساسات و رفتارهای جایگزین مثبت شامل امید ، اطمینان ، شورو شوق، اشتیاق، لذت ، قدردانی و عشق را در وجودم بیافرینم.

وقتی کسی عصبیمان می کند عدم خودشناسی  ما را به دردسر می اندازد. گاهی بیش از اندازه عصبانی می شویم ،پیام های والد درونمان بازنوازی می شود و به ناگاه رفتاری نشان می دهیم که بعدها از آن شرمسار خواهیم شد، 

گاهی به پاسخ هایمان که در دوران کودکی یاد گرفته ایم،باز می گردیم- وقتی سرپرست بر سرمان داد می کشد، در خود جمع می شویم ، این عکس العمل ممکن است به دلیل زنده شدن خاطره ی قدیمی از کودکی به واسطه توهین کلامی در ما ایجاد شود .

هرچه خودآگاهی و خودشناسی ما بیشتر می شود آسان تر می توانیم رفتار خود را با دیگران تطبیق دهیم و روابط و داد و ستدهای ما برای هر دو طرف رضایت بخش تر خواهد بود . اشراف بیشتر نسبت به افکار و احساسات خود و آگاهی بیشتر از احساساتمان در حین تجربه ی آن ها ، هوش هیجانی ما را تقویت می کند.

اگر نیاز به دانلود فایل صوتی مهارت خودآگاهی دارید روی لینک زیر کلیک کنید:

 دانلود مهارت خودآگاهی

پادکست مهارت خودآگاهی بالا (بمدت 45 دقیقه آموزش مفید) به شما کمک می کند افکار، احساس و رفتار خود را شناسایی  و به خودشناسی عمیق تری از خود برسید.

پیشنهادهایی برای شروع خودشناسی :

به درون خود نگاه کنید، ما هر روز با پیام هایی از دنیای خارج بمباران می شویم، ولی اغلب از برقراری ارتباط با دنیای درون خود عاجزیم. در زیر روش هایی برای شناخت خود آمده است :

1-یادداشت روزانه :

سعی کنید در مورد این سوال بنویسید: چه چیز برای من مهم است ؟ بعد از این که چند روز در رابطه با این موضوع نوشتید، از خود بپرسید : آیا این شیوه ای که من وقتم را صرف می کنم، نشان دهنده ی آن چیزی است که برایم مهم است ؟

2-با ترجیحات کاری خود به عنوان نشانه ای از علایقتان در ارتباط باشید،

به جای قبول هر پروژه ای، سعی کنید در فعالیت هایی که به آنها علاقه دارید، شرکت کنید. اگر از خودتان آن قدر دور شدید که دیگر نمی دانید چه چیز را دوست دارید، درباره ی چیزهایی که در گذشته واقعا دوستشان داشتید بنویسید.

3-در مورد اینکه احساس خاصی را در کجای بدنتان احساس می کنید، آگاهی کسب کنید:

گردن، شانه ها ،فک ،گلو، شکم یا سینه . اگر با پاسخ های فیزیکی تان هماهنگ شوید، به جای آن که در دام احساسات ناخوشایند و غیر قابل کنترل اسیر شوید،می توانید انرژی را هدایت کرده و به نرمی واکنش نشان دهید .

4-عادت بررسی خود و خود :

کنجکاوی را در وجودتان تقویت کنید . خود را از منظر سوم شخص ببینید. درباره افکار خود بیندیشید.بیشتر از اینکه اجازه دهید عملکرد خودکار و ماشین وار داشته باشید، با خود و جریان احساسات هوشیارتان هماهنگ شده و بدین گونه حالت حساس خود را پیدا کنید .

5-روزانه 15-20 دقیقه را صرف تفکر در مورد خود و آگاهی سازی کنید.

در برنامه روزانه خود زمان مشخصی را به این کار اختصاص دهید و نگذارید مسائل دیگر مزاحم این کار شوند. در این مدت، کاری را در سکوت و آرامش انجام دهید مثل قدم زدن ، نوشتن ، نقاشی کشیدن و یا مراقبه و اجازه دهید افکارتان جاری شوند.

6-در مغز و بدن شما چه می گذرد ؟

حداقل به مدت دو هفته جدولی همراه خود داشته باشید و اطلاعاتی از شرایط فیزیکی و احساسی خود در آن بنویسید :

میزان قند خون ،فشار،ضربان قلب،تعرق، احساسات مثبت یا منفی (شادی یا غم )

7-وقتی احساس تنش یا کمبود انرژی کردید، سریع آنرا تغییر داده و تصحیح کنید:

 کمی هوای تازه استنشاق کنید، به فضای سبز بروید و با تغییر فضای پیرامونتان کمی پیاده روی کنید، بایستید و عضلاتتان را کش بیاورید، شانه هایتان را کمی ورزش دهید،یا چند حرکت کششی انجام دهید، منتظر نشوید دستی از بیرون زندگی شما را تغییر دهید برای تغییر شرایط و حالات خود و بالا بردن سطح انرژی تان تلاش کنید .

8- به این نکته آخر بسیار توجه کنید :

افزایش خودآگاهی و خودشناسی یعنی شما آگاهی بیشتری از “چیزهای بد”  پیدا می کنید،یعنی آن نکاتی در خودتان که عموما دوستشان ندارید،مشکلات و چالش های عادی هستند، این را بپذیرید که هرگز آن قدر باهوش و قدرتمند نخواهید شد که تمام نقایص خود را برطرف کنید. خودآگاهی بدین معنا است که اول از وجود مشکل آگاه باشید و دوم بتوانید آن را به چالش و مبارزه تبدیل کنید؛

-وقتی علت حال بد خودتان را پیدا کردید ،مشکل خود را به دقت بنویسید و از خودتان بپرسید چه کاری می توانم برای حل مشکلم انجام دهم ،تمام راه حل هایی که به ذهنتان می رسد بنویسید حتی اگر احمقانه به نظر می آیند(چون اغلب همان راه حل های احمقانه دارای اجزای مفید هستند)

خودشناسی به روش یونگ 

یونگ می‌گوید: «هیچ‌کس با تصور نور به نور حقیقت نمی‌رسد، ولی به کمک شناخت تاریکی‌ها می‌توان به روشنایی حقیقت دست یافت.»

شناخت نیمه‌ تاریک وجود، ما را در پیداکردن راه و روش زندگی و استقبال از تاریکی‌های درون‌مان راهنمایی می‌کند. شاید برای‌تان سؤال باشد که سایه چیست؟ و چگونه به وجود می‌آید؟ سایه کوله‌باری نامرئی است که ما آن را حمل می‌کنیم و همچنان که بزرگ می‌شویم، تمام جنبه‌هایی را که برای ما‌، دوستان و خویشاوندان‌مان قابل پذیرش نیستند، در آن جای می‌دهیم. رابرت بلای (نویسنده) معتقد است که ما در چند دهه‌ٔ اول زندگی‌مان این کوله را پر می‌کنیم و در بقیهٔ عمر تلاش می‌کنیم که هر آنچه را در کوله‌مان گذاشته‌ایم، برای سبک‌تر کردن بار خود از آن بیرون بریزیم.

دبی فورد می‌گوید ما هموراه درباره‌ٔ آنچه سایهٔ درون ماست و قصد مخفی کردنش را داریم، فرافکنی می‌کنیم و به دیگران نسبت می‌دهیم. او همچنین می‌گوید کشف سایه‌ها علاوه بر آرامشی که برای‌مان در پی دارد، ما را از قضاوت کردن دیگران هم باز می‌دارد، چون می‌دانیم هر آنچه به دیگران نسبت می‌دهیم در درون خود ما هم هست.

خودشناسی بعد از آنکه درک روشنی از جهان درون‌مان به ما می‌دهد، کمک می‌کند تا آنچه را سال‌هاست مخفی کرده‌ایم از گنجینه‌ٔ وجودمان بیرون بکشیم. دبی فورد باور دارد که یافتن سایه‌های وجودمان نوعی پذیرش است که باعث می‌شود مشکلاتمان را شناسایی کنیم و برای همیشه از آنها رها شویم.

به محض اینکه با سایه‌های زندگی‌تان روبه‌رو شوید و آن را بشناسید، شفا از راه می‌رسد و از پس آن عشق وارد می‌شود. همان‌طور که دیپاک چوپرا می‌گوید: «در وجود هر انسانی یک الهه یا خدا در حال رشد است که فقط یک آرزو دارد؛ می‌خواهد متولد شود.»

در این ویدئو آموزشی در خصوص نیمه تاریک وجود، توضیحات جامع و کاملی ارائه شده که حتما برایتان مفید خواهد بود.

مزیت های خودشناسی

1. رسیدن به شادکامی

خودشناسی به شما برای حرکت به سوی تحقق آرزوهایتان کمک می‌کند. در واقع هر چه بیشتر خود را بشناسید تصویر روشن تری از آرزوهای خود خواهید داشت. و با آگاهی ببیش تری در این مسیر حرکت خواهید کرد. از طرفی وقتی رفتار شما با احساسات، ارزش‌ها و باورهای شما تطابق داشته باشند، با تضاد و چالش کمتری مواجه خواهید شد. پس آرامش و شادی بیشتری را در زندگی تجربه خواهید کرد.

وقتی خودتان را بهتر بشناسید چهارچوب‌هایی برای زندگی خود مشخص می‌کنید و مطابق با آن اصول عمل می‌کنید که به شما در تصمیم گیری مناسب و حل مشکلات زندگی کمک می‌کند.

2. افزایش خودکنترلی

خودشناسی باعث می‌شود که نقاط ضعف و قوت خود را بهتر بشناسید. پس سعی می‌کنید نقاط ضعف خود را کاهش دهید و نقاط قوت خود را تقویت کنید. به گونه ای که بتوانید بر عادت‌های بد خود غلبه کرده و با آگاهی در جهت رفع محدودیت‌ها و مشکلات خود قدم بردارید.

3. مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی

همۀ ما، در خانواده و تحت شرایط محیطی به خصوصی متولد می‌شویم و رشد می‌کنیم. در واقع انسان در هر کجا که رشد کرده باشد تحت تأثیر مجموعه ای از آموزش‌های آن محیط بخصوص است. که بر تفکر و رفتار ما تاثیر می‌گذارد و آن را شکل می‌دهد. خیلی اوقات تصمیم‌هایی می‌گیریم که ناخودآگاه تحت تاثیر محیطی که در آن رشد کرده ایم است.

خودشناسی فرایندی ست که به هر انسانی که خواهان دست یافتن به انتخاب آگاهانه است کمک می‌کند. هنگامی که شما ارزش‌ها و اولویت‌های خود را در زندگی مشخص کنید برای انجام کاری که تمایلی برای پذیرش آن ندارید کمتر تحت تاثیر فشار‌های اجتماعی قرار می‌گیرید.

هرگاه رَّد پای کسی که
آرامشم را گرفته بود دنبال کردم،
به خودم رسیدم…!

آندره ژید

تمرین‌های خودشناسی برای رسیدن به موفقیت

1. نه گفتن به خود را تمرین کنید

برای اینکه بتوانید به موفقیت‌های بزرگ و دستاورهای پایدار برسید لازم است که به برخی از لذت‌ها و خوشی‌های زودگذر نه بگویید. نه گفتن به خود یک مهارت است و مانند بسیار از مهارت‌های دیگر با تمرین کردن تقویت می‌شود. هرچه بیشتر در برابر امور کوچک به خود نه بگویید، قوی‌تر شده و در مقابل وسوسه‌های بزرگ مقاومت بیشتری نشان می‌دهید.

تماشای فیلم، رسانه‌های اجتماعی و فعالیت‌های مجازی از کارهای بسیار لذت بخشی است که روزانه وقت بسیار زیادی از افراد می‌گیرد و اجازه نمی‌دهند که افراد به کارهای دیگر خود بپردازند. البته استفاده از این امکانات اشتباه نیست اما لازم است که زمان پرداختن به آن‌ها را کمی محدود کنید تا وقت بیشتری برای کارهای مهم خود داشته باشید.

2. از واکنش‌های ناخودآگاه بپرهیزید

تقویت خودشناسی باعث می‌شود که افراد در موقعیت‌های مختلف واکنش‌های عاقلانه ای از خود نشان دهند. افرادی که به خودشناسی نرسیده‌اند در شرایط بحرانی واکنش‌های عجولانه ای می‌دهند که منجر به بدتر شدن شرایط می‌شود. در شرایط استرس زا که خشمگین هستید یا احساس سرخوردگی می‌کنید، یک نفس عمیق بکشید تا آرام شوید. در این صورت می‌توانید شرایط را ارزیابی کنید و مناسب‌ترین برخورد را داشته باشید.

3. عیب و نقص‌های خود را بشناسید

همه‌ی انسان‌ها عیب‌هایی دارند و هیچ کس کامل نیست. اینکه افراد عیب‌های خود را بدانند ولی مسئولیت آن‌ها را قبول نکنند هیچ فایده ای نخواهد داشت. اکثر مردم به دیگران انتقاد می‌کنند اما از عیب‌های خود چشم پوشی می‌کنند. مهارت خودشناسی کمک می‌کند که افراد عیب‌های خود را بپذیرند. با پذیرش عیب‌ها می‌توانید در جهت بهبود آن‌ها تلاش کنید.

4. توجه به حرف‌های خود

افکاری که به ذهن انسان وارد می‌شود همواره مثبت نیست. بسیاری از این افکار منفی هستند و به راحتی می‌توانند زمینه افسردگی و استرس را در انسان ایجاد کنند. واکنش‌هایی که نسبت به پیروزی، شکست و سایر اتفاقات زندگی تان می‌دهید بر ذهن شما تاثیر می‌گذارد. سعی کنید که نسبت به خود مهربان‌تر باشید. اشتباهات را ببخشید و برای پیروزی‌ها به خود جایزه دهید.

5. درک زبان بدن برای رسیدن به خودشناسی

زبان بدن بر افکار و حال روحی شما تاثیر زیادی می‌گذارد. برای درک بهتر حرکات بدنی می‌توانید از خود فیلم بگیرید و خود را تماشا کنید. افرادی که خمیده راه می‌روند و آهسته و نامفهوم صحبت می‌کنند، سطح کورتیزول در بدن شان افزایش می‌یابد و اعتماد به نفس آن‌ها کاهش می‌یابد. در مقابل کسانی که با صدای بلند حرف می‌زنند و راست می‌ایستند اعتماد به نفس بیشتری دارند. این رفتارها باعث افزایش ترشح هورمون تستسترون در بدن شده و به بهبود کارایی فرد کمک می‌کند.

سخنرانی‌های افراد بزرگ را ببینید و به زبان بدن و نحوه برخورد آن‌ها توجه کرده و از این طریق مهارت‌های خود را تقویت کنید.

6. به عقاید متفاوت توجه کنید

به عقاید و نظرات دیگران گوش دهید و در مورد آن‌ها فکر کنید. این کار به شما کمک می‌کند که باورهای خود را بررسی کنید. البته منظور این نیست که باورهای شما اشتباه و باورهای دیگران درست و منطقی است. تبادل نظر و فکر کردن به عقاید دیگران ذهن شما را باز می‌کند. به این صورت می‎‌توانید تصمیم بگیرید که کدام باور درست و کدام باور غلط است.

7. پیشنهاد‌ها و انتقادهای سازنده

هر کسی ممکن است باورهای اشتباه داشته باشد. برای برطرف کردن این اشتباهات بهتر است که دیدگاه تک بعدی خود را کنار بگذارید و از نظرات اطرافیان استفاده کنید. البته بهتر است که برای این کار به سراغ افراد صاحب نظر بروید. مربیان و اساتید کسانی هستند که شما را درک کرده و می‌توانند در این زمینه کمک کنند.

8. مراقبه و مدیتیشن را فراموش نکنید

مدیتیشن یک تمرین بسیار مهم و تاثیرگذار برای رسیدن به خودشناسی است. در هنگام مدیتیشن بر شیوه تنفس خود متمرکز می‌شوید و به این صورت افکار منفی از شما دور می‌شود. برای افراد مبتدی، یک جلسه ده دقیقه ای کافی است. در یک مکان ساکت بنشینید. از بینی نفس بکشید و از دهان خارج کنید.‌ تعداد نفس‌های خود را بشمارید و بر روی آن تمرکز کنید.

عدم خودشناسی

افرادی که مهارت خودشناسی را در خود تقویت نمی‌کنند، در موقعیت‌های گوناگون نمی‌توانند رفتار عاقلانه‌ای داشته باشند. آن‌ها به سرعت عصبانی می‌شوند ، در چالش های زندگی غمگین و نگران می شوند، در شرایط سخت دچار ترس و وحشت می شوند و واکنش‌هایی بر اساس هیجان از خود نشان می‌دهند. در صورتی که فردی که با خودشناسی و آگاهی عمل می‌کند شرایط را ارزیابی می‌کند تا بهترین واکنش را نشان دهد.

بیشتر بدانید :

–سایه های شخصیت – سفر کشف من حقیقی و شفای زندگی

-خودشناسی به روش TA

–ساختار شخصیت- سه حالت شخصیتی (والد -بالغ -کودک ) درTA

لازم به ذکر می باشد، مهارت خودآگاهی یکی از مهارتهای ده گانه زندگی طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی می باشد، برای یادگیری سایر مهارتها روی لینک زیر کلیک کنید :

لینک آموزش مهارتهای ده گانه زندگی طبق توصیه WHO