عزت نفس (Self-Esteem) میزان ارزش و بهایی است که ما برای خودمان متصور هستیم. همانطور که می دانید انسان بصورت کلی از ارزش و منزلت بسیار بالایی برخوردار است و این قدرت را دارد که تا بالاترین سطوح مادی و معنوی رشد کند. واقف بودن به این موضوع می تواند موجب شود که انسان، قدر و منزلت خود را دانسته و با افکار و اقدامات نادرست به روح و روان خودش آسیب وارد نکند. نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که می بایست این تصور به حقیقت نزدیک باشد و جای خود را به غرور کاذب نداده باشد!

کمبود عزت نفس را می‌توان ریشهٔ بسیاری از مشکلات رفتاری و ذهنی  انسان‌ها دانست،به همین علت تلاش و تمرین برای افزایش عزت نفس را به افراد بسیاری توصیه می‌کنند.

نظام ارزشی 

ممکن است مردی تحت تأثیر این باور قرار بگیرد که ارزش شخصی را با میزان کسب درآمد ارزیابی کند. ممکن است زنی متأثر از این باور باشد که ارزش او بستگی به موقعیت مردی دارد که با او ازدواج می‌کند. ارزش‌هایی از این دست عزت نفس را خدشه‌دار می‌کنند و منجر به از خودبیگانگی می‌شوند تا شخص تصمیمات تأسف‌انگیزی علیه خود بگیرد. بنابراین زندگی آگاهانه مستلزم توجه داشتن به ارزش‌هایی است که اهداف و مقاصد ما را در زندگی شکل می‌دهد.

همه‌ی ما می‌توانیم در نگاهی به گذشته خود مواردی را پیدا کنیم که به اندازه کافی آگاهانه عمل نکرده‌ایم. با خود می‌گوییم:«اگر کمی بیشتر فکر کرده بودم.» «اگر تا این اندازه تحت تأثیر احساساتم قرار نگرفته بودم!» «اگر به واقعیت‌ها توجه بیشتری می‌کردم!» « اگر کمی بیشتر آینده‌نگری کرده بودم.»

اگر آگاهانه به این  ‘ اگرها ‘ و تفکرات منفی پشت آن توجه نکنیم ، قطعا اسیب های روانی زیادی به خودمان خواهیم زد.

من به موفقیت‌های شایان ذکری رسیده‌ام اما چرا مباهات نمی‌کنم؟

مدیر یک شرکت با حجم فعالیت متوسط می‌گفت: « با آن که به موفقیت شایان توجهی در کارش دست یافته، ناراحت و افسرده است.» دلیلش را هم نمی‌دانست. او همیشه می‌خواسته یک دانشمند پژوهشگر بشود اما به خاطر پدر و مادرش به کار تجارت روی آورده است. در این شرایط او نه تنها تحت تأثیر موفقیت‌های شغلی‌اش به مباهات نمی‌رسید، بلکه عزت نفسش جریحه‌دار می‌شد. پیداکردن علتش کار دشواری نبود. او در تمام زندگی برای اینکه محبوب واقع شود تسلیم خواسته‌های دیگران شده بود. اینگونه هرگز به رضایت خاطر و احساس مباهات نمی‌رسید. تا زمانی که در این رفتارش تجدیدنظر نمی‌کرد هیچ راه حلی برای او متصور نبود.

این نکته مهمی است که باید به آن توجه داشته باشیم. زیرا بارها از کسانی می‌شنویم که می‌گویند: «من به موفقیت‌های شایان ذکری رسیده‌ام اما چرا مباهات نمی‌کنم؟» با آن که دلایل مختلفی وجود دارد برای اینکه از موفقیت‌هایشان لذت نبرند، طرح سؤالی بسیار مفید است و آن این که «چه کسی هدف‌های تو را انتخاب کرد؟ خود تو اینکار را کردی یا یکی از اشخاص مهم موجود در زندگیت این کار را کرد؟» 

دانلود پادکست من ارزشمند از آپارات 

معمولاً افراد چنان به این افکار منفی ذهن خود عادت کرده‌اند که وجود آن را در ذهن خود تشخیص نمی‌دهند و تنها متوجه اثرات و نشانه‌های آن می‌شوند، اثرات و نشانه‌هایی که در ادامه توضیح داده شده است.

با تغییر صدای منفی ذهن می‌توان عزت نفس را بهبود بخشید و به افزایش آن کمک نمود.

ویژگی های افراد دارای کمبود عزت نفس:

1-برای عقاید و باورهای خود ارزش اندکی قائل است و به‌راحتی تحت تأثیر جو و فضایی که در آن قرار دارد، نظراتش تغییر می‌کند و یا بالعکس، از آنجایی که به باورها و عقاید خود ناخودآگاه شک دارد، برای جبران آن چنان متعصبانه به باورهای خود می‌چسبد و از آنها دفاع می‌کند که او را تبدیل به انسانی غیرمنعطف و خشک می‌کند؛ چنانچه یونگ می‌گوید: تعصب به یک باور، نشانه شک داشتن به آن باور در ناخودآگاه است.

2-بر روی خطاها و شکست‌های خود تمرکز می‌کند و مهارت‌ها و موفقیت‌های خود را نادیده و کم اهمیت می‌انگارد.

3-خود را به‌کرات و در هر زمینه‌ای با دیگران مقایسه می‌کند و معمولاً به این نتیجه می‌رسد که دیگران بهتر و موفق‌تر از او هستند.

4-بازخورد منفی دیگران را می‌پذیرد و بازخورد مثبت آنها را تعارف و یا اغراق می‌داند.

5-ازخطر کردن و ریسک کردن گریزانند، زیرا نگران شکست و عدم موفقیت هستند. تا جای ممکن کمتر حرف می‌زنند تا اشتباهی چیزی نگویند و با دیگران معاشرت کمتری دارند تا خطاهای تصوریشان کمتر دیده شود.

6-بسیار حساس و نازک نارنجی هستند. آنها از کوچکترین حرف و رفتاری احساس رنجش می‌کنند.

7-نگران آینده هستند، زیرا خود را برای مقابله با وقایع توانا نمی‌بینند.

8-احساس نیاز شدیدی به تایید دیگران و دوست داشته شدن از طرف آنها دارند. تمام تلاش آنها جهت جلب رضایت دیگران است تا شاید به این ترتیب اندکی احساس بی‌ارزشی و دوست نداشتنی بودن خود را تسکین بخشند. به همین دلیل، آنها بیش از اندازه درباره آنچه دیگران درباره آنها فکر می‌کنند و نظر آنها راجع به خود نگرانند. از خود مدام می‌پرسند که نکند با دیگری رفتار خوشایندی نداشته است و یا حرف نامعقولی زده است که کسی را رنجانده است.

9-مهارت‌های اجتماعی آنها پایین است و از ترس آنکه اگر دیگران حقیقتاً آنها را بشناسند، از آنها فاصله خواهند گرفت؛ نمی‌توانند با دیگران روابط صمیمانه برقرار کنند.

10-توجهی به مراقبت کردن از خود نشان نمی‌دهند. در هنگام بیماری استراحت نمی‌کنند، با وجود آگاهی بر مضرات سیگار، الکل و یا مواردی دیگر همچنان به استفاده از آن ادامه می‌دهند و بیشتر خود را در معرض سوءاستفاده روانی، روحی و جسمی قرار می‌دهند، زیرا ناخودآگاه خود را شایسته و ارزشمند نمی‌دانند.

11-افکار منفی بسیاری در ذهن آنها جریان دارد که  به‌صورت انتقاد از خود و خودسرزنش‌گری نشان می‌دهد و به همین دلیل احساس گناه و شرم در آنها زیاد است.

بیشتر بدانید:

ده راهکار افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس- ویدئو آموزشی

خبر خوب در مورد افزایش عزت نفس

گر چه عزت نفس در کودکی و به واسطه پیام‌هایی مبنی بر دوست‌داشتنی بودن یا نبودن، توانایی یا ناتوانی و ارزشمند بودن یا نبودن خود که از دیگران و بالاخص مراقبین اصلی خود دریافت کرده‌ایم، در ما شکل می‌گیرد؛ اما این به معنای آن نیست که عزت نفس پس از شکل‌گیری، ثابت است و افزایش عزت نفس امکان‌پذیر نیست. افرادی که دچار کمبود عزت نفس هستند پیام‌های بی‌ارزشی، دوست داشتنی نبودن و ناتوانی را در کودکی به کرات از اطرافیان خود و بالاخص مراقبین اصلی خود شنیده‌اند و آن را مدام در ذهن خود تکرار می‌کنند، ولی این پیام ها به آسانی قابل جایگزینی هستند.

نیاز ما به عزت نفس، مشابه نیاز ما به ویتامین هاست. اگر ویتامین به بدن ما نرسد نمی میریم ، اما بعضی از توانایی ها و قابلیت ها را از دست می دهیم.
از فقدان عزت نفس نمی میریم اما این کمبود قطعا موجب نقص عملکرد ما می شود 

مقاله  7 مرحله از فرایند خوددوستی را بخوانید:

7مرحله رسیدن به خوددوستی

نشانه‌های افراد با عزت‌ نفس

افرادی که دارای عزت نفس  هستند و یا به عبارتی دیگر، عزت نفس آنها بالا است، دارای ویژگی‌های زیر هستند:

1-از خطا و اشتباه نمی‌ترسند و ریسک‌پذیر هستند.

2-باور دارند که همه‌ی انسان‌ها فارغ از رنگ، نژاد، مذهب، جنسیت و ملیت با هم برابر هستند و دارای حقوق یکسانی هستند. فردی که از لحاظ جنسیتی زنان را نمی‌پذیرد و از زن‌ها هراس دارد، به توانمندی خود ایمان ندارد و به واسطه تحقیر زنان سعی در جبران احساس حقارت خویش دارد.

3-آنها باور دارند که انسان‌ها دارای هوش، استعداد و مهارت‌های متفاوتی هستند و هیچ دو نفری را نمی‌توان و نباید با هم مقایسه کرد.

4-آنها باور دارند از آنجایی که میزان استعداد افراد برای ما ناشناخته است، پس هیچ کس را نمی‌توان و نباید مورد قضاوت قرار دارد.

5-با توجه به اصل برابری و تفاوت، فردی که دارای عزت نفس  است باور دارد که من از شما نه بهترم و نه بدتر. من با شما متفاوت هستم. همانگونه که نمی‌توان چشم و گوش را با یکدیگر مقایسه کرد و بهتری و بدتری میان آنها را مشخص کرد، میان انسان‌ها نیز نمی‌توان مقایسه به‌عمل آورد.

6-انسان دارای عزت نفس باور دارد که من و شما به ‌عنوان انسان، ارزشمند هستیم؛ زیرا دارای اندیشه هستیم و می‌توانیم با استفاده از آن و فراگیری دانش و مهارت به اهداف خود برسیم.

7-فرد دارای عزت نفس با احتمال بیشتری در برابر مشکلات می‌ایستد، چراکه به توانایی خود باور دارد.

8-با دیگران با احترام بیشتری برخورد می‌کند، زیرا خود را با دیگران مقایسه نمی‌کند و بنابراین آنها را تهدیدی علیه خود نمی‌داند. حقیر دانستن دیگران نشانه کمبود عزت نفس است.

فردی با عزت نفس سالم می‌گوید:

او بسکتبالش خوب است و من پیانو خوب می‌نوازم.

9-رفتار خوب و گرمی با دیگران دارد، زیرا از آنجایی که خود را دوست داشتنی می‌داند، دائم نگران نظر و تایید دیگران نمی‌باشد.

10- به‌راحتی نظر و عقیده خود را به دیگران ابراز می‌کند و از بیان آن احساس شرم و خجالت نمی‌کند. فرد دارای عزت نفس سالم بر اساس قدرت اختیار و انتخاب خود کار مناسب و درست را انجام می‌دهد و نگران نظر و تایید دیگران نمی‌باشد.

11-به نقاط ضعف و قدرت خود شناخت و اشراف دارد. ضعف‌های خود را بدون احساس شرم و گناه می‌پذیرد، زیرا باور دارد انسان در ابتدای جاده کمال است و هیچکسی کامل نمی‌باشد. بنابراین در مواردی که می‌تواند برای کمبودها و نقص‌های خود کاری انجام دهد، با شادی و نشاط در جهت آن اقدام می‌کند و برای خود حق اشتباه کردن قائل است.

مقاله زیر نیز به شما کمک می کند تا با مفهوم عزت نفس در محیط کار بیشتر آشنا شوید:

 لینک اهمیت عزت نفس برای یک مدیر

بیشتر بدانید : 

داستانی واقعی و تاثیرگذار از اعتماد به نفس

10 تمرین بسیار مهم خویشتن دوستی و افزایش عزت نفس

۱۳ رفتاری که هرگز در افراد با اعتماد به نفس و عزت نفس نمی‌بینید